Samarqand davlat universiteti

Samarqand davlat universitetining tarixi buyuk olim Muhammad Xavofiy 100 dan ortiq tinglovchilar oldida Klavdiy Ptolomey nazariyasi bo‘yicha ilmiy maʼruza qilgan 1420 yilning 21 sentyabridan – Mirzo Ulug‘bek madrasasi tashkil etilgan kundan boshlanadi. O‘sha kundan eʼtiboran ish boshlagan Mirzo Ulug‘bek madrasasida talabalar diniy bilimlar bilan bir qatorda algebra (al-jabr), geometriya (handasa), huquq (fiqh) va boshqa fundamental fanlardan saboq ola boshladi.

Yozma manbalar va ilmiy izlanishlar Samarqand davlat universiteti Mirzo Ulug‘bek madrasasining bevosita vorisi ekanligini tasdiqlaydi. Demak, 2020 yilda Samarqand davlat universiteti 600 yoshga to‘ladi.

Turkiston Respublikasi rahbariyatining qarori bilan 1920 yildan boshlab Mirzo Ulug‘bek madrasasi mudarrislari pedagog kadrlar tayyorlash bo‘yicha qisqa muddatli kurslarga jalb qilinib, ularning bitiruvchilari keyinchalik taʼlim muassasalarida dars bera boshladi. Keyinchalik, 1927 yil 22 yanvarda O‘zbekiston SSR poytaxti Samarqandda Oliy pedagogika instituti tashkil etildi. Ushbu taʼlim muassasasi Markaziy Osiyodagi birinchi oliy o‘quv yurtlaridan biri edi. Madrasada oliy maʼlumot olgan milliy ziyolilarning taniqli vakillari bilan bir qatorda sobiq ittifoqning Moskva, Leningrad va Kiyev shaharlaridan professor-o‘qituvchilar institutga ishga taklif etildi.

1930 yilda taʼlim muassasasi Oliy pedagogika akademiyasiga aylantirildi. Akademiyaning birinchi rektori Karim Abdullayev (1931-1935) bo‘lib, keyinchalik u Stalin qatag‘oniga uchragan edi. 1933 yilda Pedagogika akademiyasi va Tibbiyot instituti negizida Markaziy Osiyodagi eng yirik universitetlardan biri – O‘zbekiston davlat universiteti tashkil etildi.

XIV asarning 60 yillarda Mirzo Ulug‘bek madrasasida tahsil olgan shoir, faylasuf va davlat arbobi Alisher Navoiy tavalludining 500-yilligi munosabati bilan 1941 yilda O‘zbekiston davlat universitetiga ulug‘ allomaning nomi berildi. Xuddi shu yili Ikkinchi Jahon urushi boshlanishi munosabati bilan universitet faoliyati vaqtincha to‘xtatildi. 1941-1944-yillarda Samarqand universiteti vaqtincha Toshkent davlat universiteti bilan birlashtirildi.

1944 yilda rektor Musa Mo‘minov tashabbusi va mamlakat rahbariyati ko‘magi bilan universitet faoliyati qayta tiklandi. 1944-1951 yillarda M.Mo‘minov universitetga S. Ayniy, U. Tursunov, I. Kukles, R. Iskandarov, I. I. Umnyakov kabi taniqli olimlarni, boshqa tajribali pedagoglarni jalb qildi.

1961 yilda O‘zbek davlat universitetining nomi Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti deb o‘zgartirildi.

1992 yilda S.Ayniy nomidagi Samarqand pedagogika instituti Samarqand davlat universiteti tarkibiga kiritildi.

1994 yilda Samarqand davlat universitetining chet tillari fakulteti negizida Samarqand davlat chet tillar instituti tashkil etildi.